Cmentarz parafialny

Cmentarz przykościelny i ogrodzenie dookoła cmentarza i kościoła

Cmentarz przy kościele św. Jacka powstał prawdopodobnie po wybudowaniu obecnego kościoła, a więc po 1537 roku. Pierwsza udokumentowana wzmianka o istnieniu cmentarza i muru okalającego świątynię pochodzi z ok. 1755 roku. To rycina F. Wernera, na której widać mur dookoła placu kościelnego.  Warto zaznaczyć, że stary cmentarz okalający kościół przestał pełnić swoją funkcję w poł. XIX wieku, kiedy to ewangelicy "uruchomili" nowy cmentarz przy ulicy Chałupniczej. Zachowana ikonografia ukazuje nam kamienne nagrobki dookoła kościoła, co świadczyć może, że w II poł XIX w., jak i w I poł. XX w. chowano jeszcze umarłych na przykościelnym cmentarzu. W 1948 roku. ks. proboszcz Stanisław Sendys pisze o przykościelnym cmentarzu, który należy uporządkować. Podobno w l. 50 XX wieku, dokonano tu jeszcze pochówku, choć nie jest to informacja potwierdzona źródłowo, nie ma też żadnej wzmianki o ewentualnej ekshumacji z przykościelnego cmentarza, na nekropolię przy ul. Chałupniczej. Zdjęcia z l. 60 XX w. ukazują teren przykościelny uporządkowany, bez nagrobków (plac po cmentarzu porośnięty trawą).

Cmentarz parafialny przy ul. Chałupniczej

Powstał najprawdopodobniej w poł. XIX wieku, do tego czasu zmarłych parafian chowano na przykościelnym cmentarzu przy ul. Miłoszyckiej. Jako, że gmina ewangelicka nie dostała w 1839 roku pozwolenia na poszerzenie przykościelnego cmentarza, sytuacja wymogła na swojczyckiej wspólnocie utworzenie nowego miejsca pochówku zmarłych. Nową nekropolię zlokalizowano przy dzisiejszej ulicy Chałupniczej. W 1912 roku Aleksander Mager, architekt  z Psiego Pola przedstawił projekt budowy kaplicy cmentarnej, który zrealizowano w 1914 roku. Po 1945 roku zdewastowaną kaplicę przejęła parafia św. Jacka. Ks. Stanisław Sendys w 1949 roku pisze o konieczności remontu okien i drzwi kaplicy, a także o potrzebie ogrodzenia cmentarza. W 1967 ks. Edward Zborowski wspomina( przy okazji remontu dachu kościoła), że nabożeństwa odprawia się w kaplicy, na cmentarzu. W 2007 roku wykonano odwodnienie kaplicy cmentarnej, w 2008 roku wykonano remont dachu i więźby dachowej, później wykonano nową elewację. Od 2017 roku trwa kapitalny remont wnętrza kaplicy: położono między innymi nową posadzkę, odmalowano wnętrze, sprawiono nowy podest, wstawiono drewniany ołtarz i ambonkę dar s. Zmartwychwstanek, wyposażono kaplicę w elektroniczne organy. Jednocześnie uporządkowano drzewostan i rozpoczęto wytyczanie alejek i porządkowanie cmentarza. W najbliższych planach jest wymiana drzwi do kaplicy i zakrystii, a także dalsze prace przy alejkach cmentarnych.

Warto w tym momencie wspomnieć, że w poł. XIX wieku również na Kowalach istniał cmentarz. Po 1945 roku trafił pod zarząd cmentarzy komunalnych we Wrocławiu i praktycznie nie był już użytkowany (choć w księdze zmarłych można odnaleźć wzmiankę o pochowaniu zmarłego na Kowalach). W 1965 roku ks. Śliwa pisał do Kurii, że…” zarząd cmentarzy Miejskich we Wrocławiu, bez zawiadomienia proboszcza parafii, pomimo oporu ludności Kowal, zburzył kaplicę i likwiduje cmentarz…”. Dziś o dawnym cmentarzu przypominają już tylko stare drzewa.

 

Opr. Krzysztof Glamowski - org. par. św. Jacka

 

Źródła

Archiwum budowlane miasta Wrocławia - Akta Miejskiej Policji Budowlanej we Wrocławiu, teczki 203, 1678

Archiwum Kurii Metropolitalnej Wrocławskiej - Parafia Swojczyce - AP002 1948-2012

Archiwum Archidiecezjalne Wrocławskie - różne

Archiwum Państwowe we Wrocławiu

• Śląski Konsystorz Ewangelicki prowincji śląskiej - parafia Swojczyce
• Konserwator Zabytków Prowincji Dolnośląskiej we Wrocławiu - kościół na Swojczycach

Archiwum parafii Św. Jacka.

• Dokumenty różne z l. 1948 - 2015
• Kronika par. Św. Jacka, t.1, 1967-1988 r.

Pozycje drukowane

• Burgemeister L., Gründmann G.: Die Kunstemäler der Stadt Breslau, T. I, cz. III,1930-1934, s. 159-162.
• Burak M., Okólska H., Cmentarze dawnego Wrocławia, Wrocław 2007.
• Lutsch H. Die Kunstdenkenmäler der Landkreis des reg-bezriks Breslau, Breslau 1889, s. 454.
• Szetelnicki W., Odbudowa kościołów w Archidiecezji Wrocławskiej w l. 1945-1968, Roma 1975, s. 321-323.
• Silesia Sacra Historisch Statischen handbur über des evangelische schlesien, Görlitz 1927, s. 77.
• Ostdeutsche Bau-Zeitung, Breslau 30.10. 1912r.
• Heimat - Kallender für Breslau - Land und Stadt, Oels 1929
• Topographia Seu Compendium Silesiae Pars II FB Werner 302/276